مهندسی فرهنگی؛ بازطراحی نظام‌های مختلف با توجه به مقتضیات ملی و جهانی


- دو تعریف می‌توان از مهندسی فرهنگی ارائه کرد: نخست یک تعریف مصوبی که به صورت علمی و براساس مطالعات انجام شده است و در واقع یک تعریف علمی و سندی از مهندسی فرهنگی عبارت است از: فرآیند باز طراحی، اصلاح و ارتقای شئون و مناسبات نظام‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور براساس فرهنگ مهندسی شده، با توجه به شرایط و مقتضیات ملی و جهانی.

تعریف دیگری که می‌توان به نحوه ساده‌تر از مهندسی فرهنگی ارائه داد آن است که ما وضعیت فرهنگی جامعه را، مسائل، مشکلات، چالش‌ها، نیازها و ضرورت‌ها را شناخته، ریشه‌ها، علل و عوامل آن وضعیت را شناسایی کرده و وضعیت مطلوبی که از نظر فرهنگی مدنظر ما قرار دارد را براساس اسناد بالادستی تدوین کنیم.


همچنین باید راه‌های رسیدن به وضعیت مطلوب، رفع مشکلات و برطرف کردن نیازها را نیز مشخص کرده، دستگاه‌ها و نهادهایی که مسئول این وضعیت بوده و باید وظایفی را انجام دهند را شناسایی کرده و در یک فرآیندی نسبت به اجرای آنها اقدام کنیم و در واقع، مسائل و مشکلات موجود را کاهش، نقاط مثبت را تقویت و شاخص‌های مدون را ارزیابی و میزان پیشرفت‌ها، وضعیت عملکرد دستگاه‌ها را مدنظر قرار دهیم. کل این فرآیند، مهندسی فرهنگی نام دارد


بحث «مهندسی فرهنگی» را باید کمی متمایز از بحث «مهندسی فرهنگ» مطرح نمود اما به نظر می‌رسد «مهندسی فرهنگ» مقدم بر «مهندسی فرهنگی» باشد. 

 «مهندسی فرهنگ» شامل طراحی، نوسازی و بازسازی سیستم فرهنگ است در حالی‌که «مهندسی فرهنگی» به معنی مشخص کردن کارکردها و متناسب‌سازی ساختارها با آنها می‌باشد. رشاد (1385) نیز در تعریف دو واژه مذکور می‌گوید: «مهندسی فرهنگ» یعنی فراهم نمودن سلسله مبانی نظری مشخص برای فرهنگ، اما «مهندسی فرهنگی» یعنی مهندسی کردن، مدیریت کردن، سامان‌دادن، جهت دادن و اندازه کردن از نوع فرهنگی و با معیارهای فرهنگی از زاویه فرهنگی.


بنابراین می‌توان اذعان نمود در بحث «مهندسی فرهنگ» این موضوع مطرح می‌باشد که اجزاء فرهنگ با یک نظم خاص در ارتباطی متقابل به دنبال یافتن اهداف مورد نظر باشند. به تعبیر دیگر در بحث مذکور ما باید به دنبال سر و سامان دادن و مطلوب‌تر نمودن فرهنگ جامعه باشیم و با فراهم نمودن الگوهای مناسب، فرهنگ مناسبی را ارائه دهیم تا از نفوذ فرهنگ‌های دیگر جلوگیری کنیم. اما در بحث «مهندسی فرهنگی» این موضوع مطرح است که افرادی لایق و شایسته وجود داشته تا با فراهم نمودن امکانات و وسایل مورد نیاز در توسعه و گسترش فرهنگ مطلوب، تلاش نمایند. به عبارت دیگر «مهندسی فرهنگ» بخش سخت افزاری و «مهندسی فرهنگی» بخش نرم افزاری موضوع فرهنگ را تشکیل می‌دهند.